παρουσίαση από την athens voice

Ο Δημήτρης Φύσσας παρουσιάζει το βιβλίο στην A.V. με ομολογουμένως θετικότατο τρόπο:



Το (νεο)φιλελευθερισμό, τον πιο κατασυκοφαντημένο από τους «–ισμούς» της εποχής μας, ειδικά στην Ελλάδα, έρχεται να υπερασπιστεί το θαρραλέο βιβλίο. Στη χώρα της φαιδράς πορτοκαλέας, όπου ο κομμουνισμός, ο χριστιανισμός, ο ισλαμισμός, ο εθνικισμός, ο φασισμός βρίσκουν εύκολα απολογητές, ο φιλελευθερισμός παραμένει εξωστέος στο πυρ το εξώτερον.

Σημαντικές –και μερικές φορές απρόσμενες– πτυχές της φιλελεύθερης οπτικής περιλαμβάνονται στο εν λόγω έργω. Ενδεικτικά: η καταρχήν ασυμβατότητα φιλελευθερισμού - ουτοπίας, ο στοχασμός για την αξία του αστείου, η αδιαπραγμάτευτη σχέση μεταξύ ελευθερίας και επιλογής, η κρίση της σοσιαλδημοκρατίας καθώς και του ίδιου του φιλελευθερισμού (που οδηγεί, δυνητικά, στη σύνθεσή τους), η υποκατάσταση της κοινωνίας των πολιτών από την οικογένεια στην Ελλάδα, η γελοιοποίηση του λεγόμενου «κοινωνικού κέντρου» που πρεσβεύει (;) η Νέα Δημοκρατία, η σύμπηξη του εγχώριου «φαιοκόκκινου μετώπου» μετά τους πολέμους στη Γιουγκοσλαβία. Ο συγγραφέας, κάτοχος και χρήστης εκτεταμένης βιβλιογραφίας και αρθρογραφίας, όπου προεξάρχουν οι πνευματικοί ογκόλιθοι Fr. Hayek και Κ. Popper, καταφέρνει –παρά το πλήθος των παραπομπών σε φιλοσοφικά, κοινωνιολογικά, οκονομικά και λογοτεχνικά έργα– να διατηρήσει το βιβλίο του απλό, εκλαϊκευμένο και ευσύνοπτο, ενώ δεν του απολείπει το χιούμορ, ούτε η ειρωνεία.

Στην προσπάθεια των ζωντανών, σκεπτόμενων, σύγχρονων ανθρώπων ν’ αντιπαλέψουν τον καταπιεστικό Λεβιάθαν των κάθε είδους κρατιστών μπαμπάδων και προστατών, οι γοητευτικές και αξιανάγνωστες «Αλήθειες» του Δημήτρη Σκάλκου αποτελούν ένα αξιόλογο εργαλείο που πλουτίζει τη φτωχή ελληνική μας φιλελεύθερη βιβλιογραφία.
Ας μου επιτραπεί να προσθέσω ότι το εν λόγω βιβλίο αποκτά και έντονη επικαιρότητα, καθώς με την τωρινή κρίση οι εδώ εχθροί της ανοιχτής κοινωνίας επιχαίρουν. Και ο συλλογισμός τους είναι ο εξής: «Αφού τώρα το κράτος παρεμβαίνει ακόμα και στις ΗΠΑ, απαιτείται περισσότερο κράτος στην Ελλάδα». Ο συλλογισμός είναι παράλογος, διότι στην Ελλάδα το φιλελεύθερο μοντέλο κοινωνίας και οικονομίας δεν εμφανίστηκε ποτέ. Είναι σα να λέμε ότι επειδή οι άλλοι κάνουν θεραπείες κατά του τύφου, θα κάνουμε και μεις. Μόνο που εμείς έχουμε φυματίωση, όχι τύφο. Γιατί η κοινωνία και η οικονομία μας είναι κατεξοχήν κρατικιστικές. Αυτό που έχει χρεοκοπήσει, ειδικά στην Ελλάδα, είναι ο κρατισμός, όχι ο (νέο)φιλελευθερισμός. Παρ’ όλα αυτά, ένα ετερόκλητο, ανελεύθερο, κρατικιστικό, πλειοψηφικό ρεύμα, από την άκρα δεξιά μέχρι την άκρα αριστερά, έχει πετύχει να δαιμονοποιήσει καθετί το (νεο)φιλελεύθερο, ενώ ο κρατισμός, υπεύθυνος για τα τρέχοντα δεινά της κοινωνίας και οικονομίας μας, πάει να βγει κι από πάνω. ●

«ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΦΙΛΕΛΕΥ-ΘΕΡΙΣΜΟ»
Του Δημήτρη Σκάλκου,
εκδ. «Κριτική», σελ.181

* Το καινούργιο βιβλίο του Δημήτρη Φύσσα «Στρατιώτης του Χριστού - Η δολοφονία του πρώην πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη» μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Γνώσεις.

το βιβλίο στα "πρόσωπα" της Καθημερινής

Η καλή δημοσιογράφος Ρίτσα Μασούρα αιφερώνει τη στήλη της "Πρόσωπα" στη Κυριακάτικη Καθημερινή στο βιβλίο και με αφορμή τη παρουσίασή του διατυπώνει ενδιαφέρουσες απόψεις για τη θέση του φιλελευθερισμού στο ελληνικό πολιτικό σύστημα:

http://www.ekathimerini.gr/4Dcgi/4Dcgi/_w_articles_civ_12_24/08/2008_281887

παρουσίαση από τον Θανάση Παπανδρόπουλο στην Εστία

Είχαμε πρόσφατα τη χαρά και τη τιμή να διαβάσουμε μια πρωτοσέλιδη παρουσίαση στην Εστία από τον Θανάση Παπανδρόπουλο:

παρουσίαση από το Παπαγιώργη στο Αθηνόραμα

Ο Κωστής Παπαγιώργης είναι ένας από τους ελάχιστους σύγχρονους έλληνες διανοητές που εκτιμώ στη χώρα της υπερφίαλης κενολογίας, αν και οι ιδεολογικές μας διαφορές είναι περισσότερο από φανερές.

Έτσι λοιπόν, η παρουσίαση του βιβλίου από τη σελίδα του στο Αθηνόραμα και ακόμη περισσότερο τα θετικά του σχόλια, μου δίνουν ιδαίτερη ικανοποίηση.

Γράφει ο Παπαγιώργης: "Αν λάβουμε υπόψη μας ότι τα έθνη υπηρετήθηκαν από ιδέες που ανταποκρίνονταν στα κλειστά ήθη, στις κοινοτιστικές συμπεριφορές στις οποίες η μάδα πρωτοστατεί, εύκολα καταλαβαίνουμε γιατί ο φιλελευθερισμός, η θεωρία δηλαδή της ανοιχτής κοινωνίας, βρίσκει τόσα εμπόδια στη χώρα μας. Ο Σκάλκος ανήκει στους απολογητές της νεωτερικότητας, κατά συνέπεια συγκρούεται κατά μέτωπο με το νεοελληνισμό. Ο καβγάς του έχει ενδιαφέρον, διότι δεν εμπνέεται από στείρα πολεμική, αλλά κατέχει τη σχετική βιβλιογραφία, έχει υγιείς προθέσεις και κυρίως αποφεύγει το φανατισμό. Κράτος πρόνοιας, καθοδηγούμενος λαϊκισμός, αριστεροσυντηρητισμός, θρησκευτική εσωστρέφεια κλπ., όλα αναλύονται με την πρόθεση ότι η χώρα πρέπει να μαντέψει το μέλλον της μέσα από τα χρόνια αδιέξοδά της..."

Σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσα να ζητήσω περισσότερα...

παρουσίαση στον Ελεύθερο Τύπο της Κυριακής

Στο παρακάτω σύνδεσμο μπορείτε να διαβάσετε τη παρουσίαση του βιβλίου από τον Ε.Τ. της Κυριακής (20.7.2008).

http://www.e-tipos.com/content/staticfiles/issues/2008/07/20/200708%2037.pdf

παρουσίαση από το e-left

Για τους μεταμοντέρνους το κείμενο από τη στιγμή που τυπώνεται παύει να ανήκει στο συγγραφέα και ανήκει στον αναγνώστη του. Ωστόσο, στη προκειμένη περίπτωση οφείλω να παρατητήσω πως, η ανάγνωση του "Αλήθειες για το Φιλελευθερισμό" από την ομάδα του e-left αντιλαμβάνεται και αναπαράγει έντιμα αυτό που επιδίωξα να εκφράσω στις γραμμές του βιβλίου.

Φυσικά, είμαι βέβαιος πως οι συντελεστές του e-left θα έχουν αρκετές διαφωνίες/παρατηρήσεις/σχόλια αναφορικά με το περιεχόμενο του βιβλίου και ευελπιστώ πως στο περισσότερο ή λιγότερο κοντινό μέλλον θα έχουμε την ευκαιρία να τις συζητήσουμε διεξοδικά.

«(...) πώς γίνεται μια ιδεολογία, που η αριστερά την αποτάσσεται για την οικονομική παγκοσμιοποίηση και η δεξιά την αποκηρύσσει για την πολιτισμική παγκοσμιοποίηση, να μην έχει ανοιχτούς υπερασπιστές στο εσωτερικό του πολιτικού συστήματος; Αν ο φιλελευθερισμός της παγκοσμιοποίησης είναι τόσο κυρίαρχος όσο όλοι ισχυρίζονται, τότε πού βρίσκονται οι εγχώριοι εκπρόσωποί του;». Τα παραπάνω ερωτήματα έθετε εύστοχα ο Γιώργος Παγουλάτος σε πρόσφατο άρθρο του.

Ο Φιλελευθερισμός είναι η πολιτική ιδεολογία για την οποία ακούμε τόσα πολλά και γνωρίζουμε τόσο λίγα. Είναι η θεωρία που για πολλούς αποτελεί το πρόβλημα αλλά για κάποιους άλλους τη λύση. Οι «Αλήθειες για τον Φιλελευθερισμό», το νέο βιβλίο του Δημήτρη Σκάλκου, αποτελεί μια σημαντική συμβολή στην αποσαφήνιση του όρου και στην ανασημασιοδότησή του στο σύγχρονο πολιτικό και ιδεολογικό τοπίο. Αποτελεί μια καλή αφετηρία για όσους επιθυμούν να ξεκινήσουν την αναζήτηση στην πλούσια διαδρομή της φιλελεύθερης σκέψης αλλά και για όσους ψάχνουν απαντήσεις αλλά ενδεχομένως και νέα ερωτήματα για τη συμβολή του φιλελευθερισμού στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που αντιμετωπίζει σήμερα η παγκόσμια κοινότητα.

Οι «Αλήθειες για τον Φιλελευθερισμό» δεν αποτελούν μια εισαγωγή ή μια αυστηρή ιστορική παρουσίαση των φιλελεύθερων θεωριών. Μέσα από μια πολυδιάστατη προσέγγιση που αναδεικνύει την δυναμική παρουσία της φιλελεύθερης διανόησης σε όλο το φάσμα των πολιτικο-ιδεολογικών αναζητήσεων τους τελευταίους αιώνες, το βιβλίο ανατρέχει συχνά στο παρελθόν πάντα όμως για να επιστρέψει στο σύγχρονο περιβάλλον και να θεμελιώσει την φιλελεύθερη οπτική στο σημερινό θεωρητικό και πολιτικό πλαίσιο. Ο Φιλελευθερισμός δεν εξετάζεται στενά στην ιστορική θεωρητική του διάσταση αλλά ως μια πιθανή και ρεαλιστική διέξοδος από το πολιτικό και ιδεολογικό τέλμα στο οποίο έχουν οδηγήσει τα τελευταία χρόνια η κρίση του σοσιαλδημοκρατικού μοντέλου και του κράτους πρόνοιας αλλά και η ευθυγράμμιση της συντηρητικής-χριστιανοδημοκρατικής σκέψης με κρατικιστικές και εθνικιστικές γραμμές πλεύσης.

Ο Δημήτρης Σκάλκος επισημαίνει τα στοιχεία εκείνα του Φιλελευθερισμού που τον αναδεικνύουν σε διακριτό ιδεολογικό ρεύμα με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τα οποία τον ξεχωρίζουν τόσο από την σοσιαλιστική θεωρητική παράδοση όσο και από τον συντηρητισμό, υπογραμμίζοντας τα στοιχεία εκείνα που ενώνουν τους φιλελεύθερους και όχι εκείνα που τους χωρίζουν. Όπως σημειώνει ο συγγραφέας, ανατρέχοντας στην ιστορία των φιλελεύθερων ιδεών από τις αρχές του 20ου αιώνα μέχρι σήμερα, «…ο φιλελευθερισμός παρουσιάζει ταυτόχρονα τα εξής χαρακτηριστικά γνωρίσματα: α) είναι ατομικιστικός (individualist), υπό την έννοια ότι αρθρώνεται γύρω από το “πρωτείο του ατόμου” τόσο μεθοδολογικά όσο και ιδεολογικά, απορρίπτοντας τις διάφορες κολεκτιβιστικές προσεγγίσεις, β) είναι εξισωτικός (egalitarian), υπό την έννοια πώς αναγνωρίζει την ίδια ηθική αξία σε όλα τα άτομα, απορρίπτοντας νομικές ή/και πολιτικές διακρίσεις, γ) είναι παγκόσμιος (universalist), καθώς αναγνωρίζει την ηθική ενότητα όλων των ατόμων πέρα από εθνικά και πολιτιστικά σύνορα και δ) είναι προοδευτικός (meliorist), επιδιώκει δηλαδή την εξέλιξη/πρόοδο των κοινωνικών και πολιτικών θεσμών».

Το βιβλίο εξετάζει μια σειρά από θέματα που βρίσκονται στον πυρήνα της συζήτησης για το ρόλο του Φιλελευθερισμού στις σύγχρονες κοινωνίες όπως: την αναγκαιότητα ανάδειξης των προταγμάτων ενός «Νέου Διαφωτισμού» σε μια περίοδο κρίσης του μοντερνισμού, την ασυμβατότητα του ουτοπισμού με το αξιακό πλαίσιο του φιλελευθερισμού, την ανάγκη διαφύλαξης του πλουραλισμού και της διαφορετικότητας στις σύγχρονες πολυπολιτισμικές κοινωνίες, την αναγνώριση της σημασίας του κοινωνικού κεφαλαίου και της κοινωνίας των πολιτών ως όρων συμπληρωματικών και όχι αντιθετικών με την ελεύθερη αγορά, το έλλειμμα ενός «διεθνοπολιτικού φιλελευθερισμού» που χαρακτηρίζει το διεθνές περιβάλλον αλλά και την ελληνική εξωτερική πολιτική τα τελευταία χρόνια και τέλος την απομάκρυνση του διεθνούς και εγχώριου συντηρητισμού από την πάλαι ποτέ σύγκλισή του με φιλελεύθερες αξίες και την αναδίπλωσή του σε λαϊκιστικά ιδεολογήματα με προφανείς επικοινωνιακούς στόχους αλλά χωρίς ξεκάθαρο πολιτικο-ιδεολογικό στίγμα.

Σημαντική είναι η συμβολή του βιβλίου και στη συζήτηση που διεξάγεται τα τελευταία χρόνια για μια λειτουργική σύνθεση φιλελευθερισμού και σοσιαλδημοκρατίας. Μια τέτοια σύνθεση κατά το συγγραφέα οφείλει να οικοδομηθεί πάνω σε τέσσερις βασικούς άξονες που είναι: ο τερματισμός της εξιδανίκευσης του κράτους, η εμπιστοσύνη στις δημιουργικές δυνάμεις της αγοράς, η ενίσχυση του Ατόμου και της Ελεύθερης Επιλογής αλλά και η προώθηση της αξίας της κοινωνικής αλληλεγγύης. Ιδανικό ως ηθική βάση νομιμοποίησης της παραπάνω σύνθεσης θεωρείται από το συγγραφέα (που συμφωνεί στο σημείο αυτό με τον Τάκη Μίχα) το έργο του αμερικανού φιλοσόφου John Rawls και ειδικότερα η έννοια της «αναδιανεμητικής δικαιοσύνης» (redistributive justice) που αναπτύσσει στο έργο του «Θεωρία της Δικαιοσύνης» (A Theory of Justice). Ενδιαφέρον παρουσιάζει η αναφορά στη “μετάβαση από το κοινωνικό κράτος στην κοινωνία της πρόνοιας¨ αλλά και στην ανάγκη διαμόρφωσης ενός “νέου φιλελευθερισμού” (ή μετά-φιλελευθερισμού) ο οποίος δεν θα είναι ασύμβατος με κοινωνικούς στόχους αλλά αντίθετα θα συμβάλλει στη δημιουργία υλικής ευημερίας και στη διάχυση του πλούτου σε ευρύτερα τμήματα του πληθυσμού [σημ: Εδώ αξίζει να θυμηθούμε τον Anthony Giddens που αναπτύσσοντας τη θεωρία του «Τρίτου Δρόμου» αναφερόταν στο τμήμα εκείνο του πληθυσμού που απέτυχε να καλύψει το κράτος πρόνοιας ως “casualties of the welfare state”]. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο συγγραφέας: «Η αλληλεγγύη και η κοινωνική διάσταση της συνεργασίας, η βούληση για μεταρρύθμιση (βολονταρισμός) και η χειραφέτηση του ατόμου και της κοινωνίας (κοινωνία πολιτών) είναι στοιχειά της σοσιαλιστικής σκέψης που αξίζει να διατηρηθούν και να συμβάλουν με τη σειρά τους στην ανανέωση του σύγχρονου φιλελευθερισμού».

Σε μια περίοδο που ο Φιλελευθερισμός σε όλες του τις εκφάνσεις βάλλεται από πολλούς ως αποδιοπομπαίος τράγος – τις περισσότερες φορές άδικα- οι «Αλήθειες για τον Φιλελευθερισμό» είναι περισσότερο επίκαιρες από ποτέ. Το βιβλίο δεν θα απογοητεύσει τον αναγνώστη. Ο ιδιαίτερα περιεκτικός λόγος, οι εξαιρετικές βιβλιογραφικές αναφορές και η ενδιαφέρουσα επιλογή της θεματολογίας και της ανάπτυξης κάθε κεφαλαίου συνθέτουν ένα πολύ αξιόλογο και ευανάγνωστο βιβλίο το οποίο και συνιστούμε ανεπιφύλακτα.

παρουσίαση από το e-rooster

Ο προσωπικός και πολιτικός φίλος μου Φώτης Περλικός σχολιάζει το βιβλίο στο Rooster :

"Ο φιλελευθερισμός στη χώρα μας είναι μια έντονα παρεξηγημένη και συκοφαντημένη έννοια. Τόσο λόγω της ιδεολογικής κυριαρχίας σε μεγάλα τμήματα της κοινής γνώμης της συνθηματολογικής σκέψης της αριστεράς και της λαϊκιστικής δεξιάς, όσο και λόγω της επίκλησής του από πολιτικούς χώρους που ουδεμία σχέση έχουν με φιλελεύθερες αντιλήψεις και πρακτικές. Δεν αποτελεί καμία έκπληξη λοιπόν ότι ο όρος, ο οποίος παντού σχεδόν στον κόσμο ταυτίζεται με προοδευτικές και καινοτόμες δυνάμεις, στη χώρα μας θεωρείται περίπου πολιτική εξύβριση. Ακόμα χειρότερα, τρομοκρατείται ο κόσμος για την «επέλαση» και τη «λαίλαπα» του νεοφιλελευθερισμού σε μια χώρα που ποτέ σχεδόν δεν εφάρμοσε φιλελεύθερες πολιτικές.

Απέναντι σε αυτήν την πραγματικότητα, ο Δημήτρης Σκάλκος επιχειρεί να ανασημασιοδοτήσει την έννοια του φιλελευθερισμού όπως αυτή έχει εντυπωθεί στην ελληνική κοινωνία, προσφέροντάς μας τις Αλήθειες για τον Φιλελευθερισμό - Όψεις της ανοιχτής κοινωνίας στην Ελλάδα και στον κόσμο. Το βιβλίο θέτει τον σπόρο της αμφιβολίας απέναντι στις εδραιωμένες παρεξηγήσεις και ανάβει την σπίθα της περαιτέρω μελέτης για το θέμα. Είναι ένα πολύ καλό εισαγωγικό βιβλίο που προσφέρει συμπυκνωμένη την πολιτική γνώση του συγγραφέα αλλά κατευθύνσεις για εμβάθυνση και τριβή, στην πλούσια βιβλιογραφία του. Δεν περιορίζεται όμως μόνο εκεί. Δεν είναι μια στείρα ιστορική καταγραφή ρευμάτων σκέψης.

Μετά την Φιλελεύθερη Σοσιαλδημοκρατία, το νέο βιβλίο του Δημήτρη Σκάλκου έρχεται για πάει παρακάτω την συζήτηση για το μέλλον του φιλελευθερισμού και διεθνώς και στη χώρα μας. Δείχνει ότι ο φιλελευθερισμός όχι μόνο δεν έχει κλείσει τον ιστορικό του κύκλο, αλλά έρχεται να μας προσφέρει λύσεις στα συσσωρευμένα αδιέξοδα λανθασμένων πολιτικών επιλογών καθώς και στα νέα προβλήματα που ανακύπτουν στις σύγχρονες κοινωνίες. Η πολυπολιτισμικότητα, τα αιτήματα για κοινωνική δικαιοσύνη, η σύγχρονη σοσιαλδημοκρατία, η κοινωνία των πολιτών, οι διεθνείς σχέσεις, πραγματεύονται μέσα από το πρίσμα των κλασικών φιλελεύθερων αρχών.

Είναι ιδιαιτέρως σημαντική η θέση του συγγραφέα ότι ο σύγχρονος φιλελευθερισμός πρέπει να απομακρυνθεί πολιτικά από τον συντηρητισμό και την στενή συνεργασία τους τον προηγούμενο αιώνα. Αντίθετα βλέπει πολιτική προοπτική στον διάλογο με την σοσιαλδημοκρατία, όπως αυτός ήδη διεξάγεται στην Ευρώπη και στην Αμερική.

Είναι ιδιαιτέρως σημαντική η θέση του συγγραφέα ότι ο σύγχρονος φιλελευθερισμός πρέπει να απομακρυνθεί πολιτικά από τον συντηρητισμό.

Αν υπάρχει μια παρομοίωση που ταιριάζει στην μεγάλη ποικιλομορφία των φιλελεύθερων ιδεών και προτάσεων είναι αυτή με το δένδρο. Μπορεί να υπάρχει ένα τεράστιο εύρος διαφορετικών φιλελεύθερων ιδεών (ακόμα και αντικρουόμενων), αλλά όλες ξεκινούν από τις ίδιες θεμελιώδεις βασικές αρχές του πρωτείου του ατόμου, όπως κλαδιά διαφορετικών κατευθύνσεων ξεκινούν από τον ίδιο κορμό. Το δένδρο του φιλελευθερισμού όμως δεν είναι βαλανιδιά. Δεν φεύγουν όλα τα κλαδιά ισομερώς. Το δένδρο του φιλελευθερισμού είναι κυπαρίσσι. Ο κορμός ορίζει μια κατεύθυνση.

Αν υπάρχουν δύο συγγραφείς που να ακολουθούν αυτόν κορμό και να τον ορίζουν τελικά με το έργο τους στον 20ο αιώνα, αυτοί είναι ο F.A.Hayek και ο K.Popper. Πάνω στον καμβά που υφαίνουν τα έργα κυρίως αυτών των δύο μεγάλων θεωρητικών μορφών του φιλελευθερισμού, επιχειρεί το βιβλίο να παρουσιάσει τις ιδέες του συγγραφέα.

Σε μία ελληνική παραγωγή πολιτικής σκέψης που δεν ήταν ποτέ ιδιαίτερα μεγάλη (εν μέρει διότι η πολιτική αντιπαράθεση κυριαρχούνταν και κυριαρχείται από διαχωρισμούς στη βάση ιστορικών συναισθηματισμών, προσωπικών εκδουλεύσεων ή φιλοδοξιών και διαφορών διαχείρισης), οι Αλήθειες για τον Φιλελευθερισμό έρχονται να προσφέρουν μια θετική, παραγωγική πολιτική πρόταση αρχών. Αναμφίβολα έχει να προσθέσει στον πολιτικό προβληματισμό όποιου το διαβάσει. Η μετάφραση όμως αυτού του προβληματισμού σε πρακτικές επιλογές είναι μια άλλη συζήτηση."